Jeśli chcesz świadomie zajść (albo nie zachodzić) w ciążę, to ważne jest byś  zrozumiała mechanizm fizjologiczny, dzięki któremu miesiączkujesz i możesz mieć dzieci. Koniecznie musisz posiadać podstawowe wiadomości na temat cyklu miesiączkowego. Dzięki zrozumieniu tego mechanizmu będziesz wiedziała  kiedy występuje większe prawdopodobieństwo zapłodnienia a kiedy mniejsze. Dostosowując terminy zbliżeń seksualnych do poszczególnych faz cyklu będziesz mogła częściowo sterować swoją płodnością. Długość cyklu miesiączkowego u większości kobiet waha się w granicach 27 - 32 dni.  Jeżeli regularnie miesiączkujesz i współżyjesz (bez zabezpieczenia) ze swoim partnerem co najmniej dwa razy w tygodniu, to masz 85% szans by zajść w ciążę w przeciągu jednego roku. Jeżeli nie doszłoby do ciąży, to może się okazać że któreś z was może być bezpłodne (lub mieć obniżoną płodność). W pierwszym dniu krwawienia miesiączkowego, w organizmie kobiety jest bardzo małe stężenie estrogenów (żeńskich hormonów płciowych). W wyniku złożonej kaskady pobudzeń i hamowań w układzie dokrewnym, w przysadce mózgowej (struktura wielkości ziarna grochu, znajdująca się w przedniej części czaszki, nieco w głąb od tylnej ściany jamy nosowo-gardłowej) produkowana jest zwiększona ilość hormonu stymulującego rozwój pęcherzyków jajnikowych (FSH). Jeden, albo obydwa jajniki odpowiadają na ten sygnał, mobilizując od 8 do 15 jajeczek z całkowitej puli (ponad 40 tysięcy) pierwotnych pęcherzyków jajnikowych. Jak dotychczas, nie wiadomo dokładnie dlaczego w jednym cyklu dojrzewa tylko jedna komórka jajowa. Czasami równocześnie dojrzewają dwie komórki jajowe, a ich zapłodnienie staje się początkiem ciąży bliźniaczej (bliźnięta takie nazywa się dwujajowymi). Podczas dwóch pierwszych tygodni cyklu, pod wpływem FSH, jajeczko dominujące rozwija się i tworzy otaczającą je strukturę, zwaną pęcherzykiem, która znajduje się pod powierzchnią jajnika.

Kiedy jajeczko jest prawie dojrzałe do zapłodnienia, jajnik pod wpływem FSH uwalnia sporą porcję estrogenów, które z kolei wymuszają produkcję dużych ilości hormonu luteinizującego (LH). W przeciągu 24-48 godzin, w odpowiedzi na wysokie stężenie LH, pęcherzyk pęka i jajeczko wydostaje się do jamy otrzewnowej. Stamtąd dostaje się do jednego z jajowodów.

Jeżeli w odpowiednim czasie doszło do zbliżenia seksualnego, to tutaj, w jajowodzie, jajeczko spotkać się może z milionami plemników i może dojść do zapłodnienia. W ciągu trzech następnych dni, zapłodnione jajeczko przesuwa się w kierunku macicy. W tym samym czasie w jajniku powstaje tzw. ciałko żółte, wytwarzające progesteron (hormon ciążowy). W odpowiedzi na działanie progesteronu błona śluzowa macicy przygotowuje się do przyjęcie zapłodnionego jajeczka (do implantacji). Jeśli do zapłodnienia nie dojdzie, to po dwóch tygodniach produkcja progesteronu ustaje; skończył się kolejny cykl miesiączkowy. Błona śluzowa macicy zaczyna się złuszczać i wraz z krwią jest wydalana - przez pochwę - na zewnątrz.

Cykl miesiączkowy dzieli się na trzy fazy; Faza I – okres złuszczania się śluzówki, Faza II - dojrzewania komórki jajowej i owulacja, Faza III - to tzw. okres wydzielniczy, w którym macica przygotowuje się do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej.